Piątek 13. Czy czarne koty przynoszą pecha?

Piątek 13. przesądne osoby uważają za pechowy dzień. Często wiążą go z innymi przesądami, także tymi dotyczącymi kotów. Wiele osób wciąż wierzy, że czarne koty przynoszą pecha.  Tak, tak – dawno temu do listy okoliczności „przynoszących pecha” dopisano koty o czarnym umaszczeniu, w tym szczególnie te, które przebiegają człowiekowi drogę. Miały być zapowiedzią nadchodzących nieszczęść.

Co wspólnego z pechem ma kot przebiegający drogę? Tyle, że może mieć… pecha i zginąć. Osoby, które wypuszczają koty z domu bez nadzoru, zwykle nie zdają sobie sprawy, jak często zwierzęta ulegają wypadkom. Kot, który znalazł się na drodze, za każdym razem jest narażony na potrącenie przez samochód. Pechowy może okazać się dla niego każdy przejeżdżający pojazd.

Piątek 13-tego to świetny dzień, by docenić mruczącą obecność kotów w naszym życiu i przeprosić je za wszystkie krzywdy, których doświadczają z rąk ludzi, a także przyjrzeć się temu, jak szeroko motyw kota jest obecny w kulturze.

Doceń koty w kulturze!

Bogactwo wierzeń i przesądów związanych z kotami jest niesamowite, nie tylko w Europie, ale i na całym świecie. Te zwierzęta od zawsze fascynowały człowieka. Nic dziwnego: koty są piękne, imponująco sprawne i niezależne zarazem. Antropocentryzm sprawia, że trudno nam pogodzić się z tym, że koty pozostają, przy całej swojej zależności od człowieka, wolnymi duchami. Nie można ich sobie silą podporządkować, czy wymusić na nich posłuszeństwa. „Koty są ponad słowami i imionami. Słowem można spętać człowieka, ale nie kota.”.[1] Niestety większość przekonań na ich temat była dla nich krzywdząca i narażała je na ludzkie okrucieństwo.

Koty przynoszą szczęście?

Jednym z pozytywnych wyjątków jest obecny w japońskiej kulturze maneki-neko –  kot z uniesioną łapką, symbolizujący powodzenie i szczęście. Figurki maneki-neko mają złożoną symbolikę, w zależności od umaszczenia kota przestawionego za pomocą figurki, a także dodatkowych akcesoriów, którymi figurka kota może być ozdobiona. Znaczenie ma nawet to, która łapka kota jest uniesiona!

Zachowanie kota ma znaczenie…

Z kolei w europejskich wierzeniach ludowych powiązano zachowanie kotów z przewidywaną pogodą. I tak: jeśli kot liże zadek, albo je trawę – spadnie deszcz. Jeśli obraca się ogonem w kierunku kominka to nadejdzie mróz, a jeśli kicha – spadnie śnieg. Jeśli ociera się o nogi stołu lub o miotłę, uważajcie na burze! Co ciekawe: by zapewnić sobie pomyślną pogodę, należy… dobrze kota żywić. Wnioski są oczywiste: doskwiera Ci zła pogoda człowieku? Zastanów się nad dietą swojego kota!:) Więcej podobnych ciekawostek można znaleźć w słowniku przesądów germańskich[2].

Cóż, nauka oczywiście nie potwierdza tezy, że czarne koty przynoszą pecha. Zdaje się też, że nie znajdziemy w niej dowodów na ich magicznie pozytywne oddziaływanie. O ile jednak wiara w dobroczynne działanie kotów raczej im nie zaszkodzi, o tyle przesądy należy dla ich dobra odrzucić. Tak naprawdę, te wspaniałe zwierzęta, by zachwycać nie muszą robić nic więcej ponad bycie sobą.

Magdalena Nykiel, 2023.10.13

[1] Radek Rak, Baśń o wężowym sercu, czyli wtóre słowo o Jakóbie Szeli, Powergraph (2019).

[2] Eduard Hoffmann-Krayer, Wörterbuch des deutschen aberglaubens, De Gruyter (2011).